Hardloopnieuws

Door EPO hoger, sneller, sterker?

De laatste jaren is doping in de sport steeds meer in de belangstelling gekomen. Doping is verboden en er is zelfs een hele lijst met stoffen opgesteld om precies aan te geven wat wel en wat niet verboden is. Om sporters te controleren op het gebruik van doping wordt er voor en na wedstrijden dopingcontroles gehouden. Meestal wordt de urine onderzocht op aanwezigheid van verboden stoffen. Steeds meer atleten worden betrapt op het gebruik van het middel EPO

Wat is EPO ?
Doping zorgt ervoor dat een atleet sterker wordt, dat je sneller gaat of hoger springt. Naast deze positieve effecten zijn er ook negatieve effecten. Doping kan heel ongezond zijn en het is heel duur. Ook zijn er de laatste jaren steeds meer atleten die positief worden bevonden op het gebruik van EPO. EPO is een middel dat staat op de lijst van verboden stoffen staat en dus doping is.Maar wat is EPO eigenlijk, wat doet het en wat zijn de nadelen?EPO (erythropoïetine) is een hormoon dat gemaakt wordt via de Recombinnant DNA techniek. Het hormoon is een exact kopie van een hormoon dat in ons lichaam in de nieren wordt gemaakt. Recombinant DNA techniek is een techniek waarbij een stukje DNA van een mens in het DNA van een bacterie wordt gezet (zie figuur 1). In het geval van EPO is een stukje DNA van een mens gebruikt dat ervoor zorgt dat EPO wordt gemaakt. De bacterie kan het stukje menselijk DNA gewoon aflezen en de bacterie produceert dus een kopie van het menselijk hormoon EPO. EPO is alleen werkzaam als het ingespoten wordt. Als je EPO zou slikken als een pil, wordt het gewoon verteerd. Het komt dan niet in het bloed en is dus niet werkzaam.

EPO wordt ook als medicijn gebruikt. Bijvoorbeeld voor mensen die slechte nieren hebben en dus EPO niet zelf kunnen maken.

Wat doet EPO?
Bloed bestaat uit rode bloedcellen, witte bloedcellen, bloedplasma en nog enkele andere deeltjes. EPO stimuleert de aanmaak van rode bloedcellen en verhoogt het totale bloedvolume; EPO zorgt dus voor meer bloed in het lichaam. Rode bloedcellen zorgen voor het transport van zuurstof in het hele lichaam. Een rode bloedcel bevat bepaalde structuren, die hemoglobines worden genoemd. Deze structuren in de bloedcel binden zuurstof aan zich (figuur 2). Sporters met veel rode bloedcellen voorzien hun spieren dus beter van zuurstof.

De figuur op het plaatje is een rode bloedcel, met daarin 4 hemoglobine. Hemoglobine houdt een zuurstofmolecuul (blauwe bol) vast en zorgt er zo voor dat het naar verschillende delen in het lichaam wordt gebracht.

Duursporters
Als je gaat sporten, wordt er door je spieren melkzuur gemaakt. Melkzuur wordt vooral aangemaakt onder anaerobe omstandigheden. Anaeroob betekent zonder zuurstof. De spieren zorgen dus voor energie om te bewegen, zonder dat ze daarbij zuurstof gebruiken. Dit gebeurt alleen als het bloed niet genoeg zuurstof kan vervoeren naar de spieren, want het is erg ongunstig. Een sporter kan hierdoor namelijk verzuren. Bij verzuring is het gehalte melkzuur in de spieren zo hoog, dat je spieren eigenlijk niet meer willen bewegen. Dit kan leiden tot vermoeidheid en kramp. Spieren gaan dus alleen anaeroob werken als het echt moet. Een sporter die EPO gebruikt, kan meer zuurstof vervoeren en zal dus minder snel verzuren dan een sporter die geen EPO gebruikt. De spieren krijgen meer zuurstof aangeleverd en hoeven dus niet anaeroob te werken. EPO wordt vooral gebruikt door duursporters, dus door wielrenners en marathonlopers. Het heeft weinig effect voor sprinters omdat die al onder anaerobe condities rennen. Sprinten is heel explosief, opeens hebben de spieren heel veel zuurstof nodig. Het bloed kan nooit zoveel zuurstof vervoeren. Ook niet met behulp van EPO.

Maanden
Als het totaal aan rode bloedcellen en het totale bloedvolume stijgt, heeft dat ook enkele voordelen voor het lopen of fietsen van wedstrijden bij warm weer. Als je intensief beweegt terwijl het erg warm is, koelt het lichaam zichzelf af door meer bloed naar de oppervlakte van de huid te laten gaan. Doordat het bloed meer aan de oppervlakte zit, koelt het sneller af dan dat het in het dieper in het lichaam zit. Dit bloed, aan de oppervlakte, gaat ten koste van het bloed dat zuurstof naar de spieren moet vervoeren. Er is dus tekort bloed beschikbaar om de spieren van voldoende zuurstof te voorzien. EPO zorgt ervoor dat het lichaam meer bloed tot zijn beschikking heeft, zodat de spieren, zelfs in de hitte, nog wel zuurstof krijgen. Een ander voordeel is dat er meer water in het lichaam is. Bloedplasma bestaat vooral uit water, en maakt deel uit van het bloed. Dus als het bloedvolume groter is geworden door het gebruik van EPO, is ook de hoeveelheid water in het lichaam groter. De waterreserve, die wordt gebruikt bij wedstrijden, is dus groter.Een sporter die EPO gebruikt kan dus beter tegen de hitte dan een sporter die niet gebruikt om twee redenen. De eerste is dat hij minder snel verzuurt doordat er nog genoeg bloed is om zuurstof te vervoeren. De tweede reden is dat hij meer water heeft in zijn lichaam en dus minder snel uitdroogt. Het effect van EPO kan ongeveer drie maanden duren.

Wat zijn de nadelen van EPO
Als je meer vaste stof aan een oplossing toevoegt, wordt de oplossing dikker. Als er nu meer rode bloedcellen worden gemaakt (een vaste stof), wordt het bloed(oplossing) dikker.Het bloed van een sporter die EPO gebruikt wordt dus dikker. Het bloed moet door allerlei hele dunne aders in het lichaam, ook naar de hersenen en het hart. Als het bloed nu heel dik is, kan het niet meer circuleren en hoopt het op in de aders. De gevolgen hiervan kunnen zeer ernstig zijn. De sporter kan een hartaanval krijgen of een beroerte en dood gaan. Dit is al een enkele keren gebeurd. In het jaar dat EPO voor het eerst in Europa te krijgen was, 1987, zijn er vijf nederslandse wielrenners gestorven. Ook in de rest van Europa zijn er doden gevallen.Als het erg warm is, verliest het lichaam veel water. Het bloed wordt dan nog dikker en het risico van een hartaanval of beroerte is dan nog groter. Een sporter die EPO gebruikt heeft bij warm weer voordeel, omdat hij beter tegen de hitte kan. Het grote nadeel van warm weer is dat een EPO-gebruiker meer kans heeft om dood te gaan.

Hoe controleert men op het gebruik van EPO en zijn er alternatieven voor het gebruik van EPO ?
Het gebruik van EPO is na drie dagen al niet meer te achterhalen. Er zijn geen stoffen meer in de urine of in het bloed te vinden. Het is dan ook ook erg moeilijk het gebruik te controleren. Daarom heeft de Medische Commissie van het IOC, het Internationaal Olympisch Comite, iets anders bedacht om het gebruik tegen te gaan. Er wordt een gezondheidscontrole gedaan. Er wordt bij sporters voor de wedstrijd bloed afgenomen en daarvan bepaalt men het percentage rode bloedcellen. Bij een normaal persoon ligt het percentage rond de 42 %. Als het percentage bij een sporter hoger is dan 50 %, mag hij om twee redenen niet starten. Ten eerste is het gevaarlijk om met zon hoog percentage te starten. Het risico van een hartaanval of beroerte is te groot. Ten tweede is het zo ongewoon hoog, dat het zeer waarschijnlijk is dat de sporter EPO heeft gebruikt. Sommige sporters beweren dat ze van nature zon hoog percentage rode bloedcellen hebben en worden dus onterecht bestraft. Dit soort dingen maken de controle alleen nog maar lastiger.Er zijn ook andere manieren om dezelfde effecten van EPO te krijgen zonder de nadelen die eraan vastzitten. Het leven en trainen op hoogte is daar een van. Door de lagere hoeveelheid zuurstof in de lucht, stimuleert het lichaam de aanmaak van extra rode bloedcellen. Echter niet zoveel als EPO dat doet en het bloed wordt ook niet dikker. Daarnaast worden de longen en het hart sterker door het trainen op hoogte, ze werken ten slotte harder.

Conclusies over EPO
EPO wordt niet als doping beschouwd als het percentage rode bloedcellen niet boven de 50 % stijgt. Dit maakt het beleid natuurlijk erg lastig. Vooral omdat het percentage rode bloedcellen ook op een andere manier kan stijgen. Bijvoorbeeld door op hoogte te trainen. Een verboden middel als EPO is dus niet verboden als je er een beetje van gebruikt, terwijl een spoortje Anabole steroïden al voor een schorsing zorgt. Dit zorgt natuurlijk voor veel opschudding in de sportwereld. Om toch de gezondheid van sporters in de gaten te houden is de gezondheidscontrole ingevoerd. Zolang er nog geen manier is gevonden om EPO gebruik aan te tonen, is dit de enige manier om het gebruik binnen de perken te houden.

© Kennislink